Դեկտեմբերի 28-ը կինոյի միջազգային օրն է12.28.2013
1895թ.-ի դեկտեմբերի 28-ին Փարիզի «Grand Cafe»-ում պատմության մեջ առաջին անգամ Լուի և Օգյուստ Լյումեր եղբայրները կազմակերպեցին իրենց ստեղծած սարքով առաջին կոմերցիոն կինոցուցադրումը:
Կինեմատոգրաֆիայի տեխնոլոգիան սկսվել է դեռևս 1830-ական թվականներից: Ժոզեֆ Պլատոն՝ Բելգիայում և Սիմոն ֆոն Շտամպֆերը՝ Ավստրիայում գրեթե միաժամանակ հորինեցին Ֆենակիստոսկոպ (phenakistoscope) անունով մի սարք, որը ներկայացնում էր իր վրա փոսորակներ ունեցող պտտվող սկավառակ և որի օգնությամբ հնարավոր էր ցուցադրել նկարների որոշակի շարք՝ առաջացնելով շարժման տպավորություն:
Առաջին կինեմատոգրաֆիական համակարգը ստեղծել են Թոմաս Էդիսոնը և նրա զինակից Ուլյամ Դիկսոնը: 1890թ.-ին նրանք հավաքեցին առաջին կինոխցիկը՝ կինետոգրաֆը (kinetoscope), սարք, որը հնարավորություն էր տալիս հեռահաղորդել նկարահանված ժապավենը:
Լյումեր եղբայրների կողմից ստեղծված «Սինեմոտոգրաֆը» զգալիորեն կատարելագործված տեխնոլոգիա ուներ: Սարքը շատ ավելի փոքր ծավալների էր, թեթև էր, դյուրակիր և զգալիորեն կրճատեց կինոժապավենի ծախսը:
Լյումեր եղբայրները իրենց սարքը հանրությանը ներկայացրին 1895թ.-ի մարտին: Շնորհանդեսին մասնակցում էին հեղինակների բարեկամների շատ նեղ շրջանակ: Ցուցադրվեց «Բանվորների ելքը Լյումերի գործարանից» կարճ ֆիլմը:
Առաջին սարքերի տեխնիկական անկատարության պատճառով սկզբնական շրջանում նկարահանվող ֆիլմերի տևողությունը շատ կարճ էր՝ 50-90 վրկ.: Դրանք հիմնականում վավերագրական ժանրի ֆիլմեր էին:
Իսկ առաջին բեմադրված խաղարկային ֆիլմը կատակերգական ժանրի էր, որը կրկին նկարահանվել էր Լյումեր եղբայրների կողմից և ուներ «Ջրված ջրվորը» (Le Jardinier) վերնագիրը:
Այս ֆիլմը ներկայացնում էր իր այգին ջրող այգեպանին, որի թիկունքում չարաճճի տղան գողտուկ ոտքով սեղմում է ռետինե խողովակը և խանգարում ջրի ազատ հոսքը: Ջրվորը չհասկանալով թե ինչու՞, հանկարծ, հոսքը դադարեց, իր կողմն է շրջում խողովակի ծայրը և փորձում գտնել ջրի հոսքի դադարեցման պատճառը: Տղան այդ ժամանակ ոտքը ետ է քաշում ռետինե խողովակից և ազատ ելք ստացած ջրի հոսքը հարվածում է խեղճ ջրվորի դեմքին:
Առաջին բեմականացված խաղարկային ֆիլմում նկարահանվել են Ֆրանսուա Քլերը (Լյումերների Լա Սյոտա կալվածքի այգեգործը), իսկ փոքրիկ անկարգ տղայի դերը կատարել է տան սպասավորներից մեկի որդին՝ Բենուա Դյուվալը:
Նկարահանող և ցուցադրող սարքերի կատարելագործումը նպաստեց կինոնկարահանման նոր գեղարվեստական հնարքներ ստեղծելուն: 1896թ.-ին առաջին անգամ կիրառվեց մոնտաժը: Այն կիրառվեց ֆրանսիացի ռեժիսոր Ժորժ Մելյեսի «Փրկություն գետի մեջից» ֆիլմում: Այս ռեժիսորն էր, որ առաջին անգամ կիրառեց նկարահանումներ՝ օգտագործելով կրկնակի էքսպոզիցիա և այլ հնարքներ (օրինակ՝ տարբեր մասշտաբների պատկերների համատեղում):
20-րդ դարի սկզբին ֆիլմերի տևողությունը հասցվեց 15-20 րոպեի (200-300 մետր օգտակար ժապավեն): Դրան զուգահեռ փոփոխություններ էին կրում ռեժիսուրայի և դերասանական խաղի չափանիշները: Սկսեցին ձևավորվել կինեմատոգրաֆի ժանրերը:
Մեծ կինոն իր բոլոր իրավունքներով Հայաստան մուտք գործեց 1925թ.-ին, երբ հարևան մի քանի երկրներում զգալի մասնագիտական հաջողությունների ու նվաճումների հասնելուց հետո, ընդունելով իշխանությունների հրավերը 1923-ին Երևանում մշտական բնակություն հաստատեց հայկական կինոյի հիմնադիրը՝ Համո Բեկնազարյանը: Նույն թվականին նա հիմնեց «Հայֆիլմ» կինոստուդիան, իսկ արդեն 1926թ.-ին նկարահանեց հայկական առաջին գեղարվեստական կինոնկարը՝ Նամուսը:
Այդ նույն թվականներին համաշխարհային կինոն կատարեց ևս մեկ տեխնոլոգիական մեծ առաջընթաց: Սկսվեցին գունավոր պատկերաշար ստանալու առաջին փորձերը, գրանցվել այդ ուղղությամբ առաջին լուրջ ձեռքբերումները:
Առաջին լիամետրաժ գունավոր ֆիլմը նկարահանվել է 1935թ.-ին, ԱՄՆ-ում: «Բեքի Շարպ» վերնագրով այդ ֆիլմի ռեժիսորն է 20-րդ դարի խոշոր կինեմատոգրաֆիստներից մեկը՝ Ռուբեն Մամուլյանը:
1895թ.-ի դեկտեմբերի 28-ին Փարիզի «Grand Cafe»-ում պատմության մեջ առաջին անգամ Լուի և Օգյուստ Լյումեր եղբայրները կազմակերպեցին իրենց ստեղծած սարքով առաջին կոմերցիոն կինոցուցադրումը:
Կինեմատոգրաֆիայի տեխնոլոգիան սկսվել է դեռևս 1830-ական թվականներից: Ժոզեֆ Պլատոն՝ Բելգիայում և Սիմոն ֆոն Շտամպֆերը՝ Ավստրիայում գրեթե միաժամանակ հորինեցին Ֆենակիստոսկոպ (phenakistoscope) անունով մի սարք, որը ներկայացնում էր իր վրա փոսորակներ ունեցող պտտվող սկավառակ և որի օգնությամբ հնարավոր էր ցուցադրել նկարների որոշակի շարք՝ առաջացնելով շարժման տպավորություն:
Առաջին կինեմատոգրաֆիական համակարգը ստեղծել են Թոմաս Էդիսոնը և նրա զինակից Ուլյամ Դիկսոնը: 1890թ.-ին նրանք հավաքեցին առաջին կինոխցիկը՝ կինետոգրաֆը (kinetoscope), սարք, որը հնարավորություն էր տալիս հեռահաղորդել նկարահանված ժապավենը:
Լյումեր եղբայրների կողմից ստեղծված «Սինեմոտոգրաֆը» զգալիորեն կատարելագործված տեխնոլոգիա ուներ: Սարքը շատ ավելի փոքր ծավալների էր, թեթև էր, դյուրակիր և զգալիորեն կրճատեց կինոժապավենի ծախսը:
Լյումեր եղբայրները իրենց սարքը հանրությանը ներկայացրին 1895թ.-ի մարտին: Շնորհանդեսին մասնակցում էին հեղինակների բարեկամների շատ նեղ շրջանակ: Ցուցադրվեց «Բանվորների ելքը Լյումերի գործարանից» կարճ ֆիլմը:
Առաջին սարքերի տեխնիկական անկատարության պատճառով սկզբնական շրջանում նկարահանվող ֆիլմերի տևողությունը շատ կարճ էր՝ 50-90 վրկ.: Դրանք հիմնականում վավերագրական ժանրի ֆիլմեր էին:
Իսկ առաջին բեմադրված խաղարկային ֆիլմը կատակերգական ժանրի էր, որը կրկին նկարահանվել էր Լյումեր եղբայրների կողմից և ուներ «Ջրված ջրվորը» (Le Jardinier) վերնագիրը:
Այս ֆիլմը ներկայացնում էր իր այգին ջրող այգեպանին, որի թիկունքում չարաճճի տղան գողտուկ ոտքով սեղմում է ռետինե խողովակը և խանգարում ջրի ազատ հոսքը: Ջրվորը չհասկանալով թե ինչու՞, հանկարծ, հոսքը դադարեց, իր կողմն է շրջում խողովակի ծայրը և փորձում գտնել ջրի հոսքի դադարեցման պատճառը: Տղան այդ ժամանակ ոտքը ետ է քաշում ռետինե խողովակից և ազատ ելք ստացած ջրի հոսքը հարվածում է խեղճ ջրվորի դեմքին:
Առաջին բեմականացված խաղարկային ֆիլմում նկարահանվել են Ֆրանսուա Քլերը (Լյումերների Լա Սյոտա կալվածքի այգեգործը), իսկ փոքրիկ անկարգ տղայի դերը կատարել է տան սպասավորներից մեկի որդին՝ Բենուա Դյուվալը:
Նկարահանող և ցուցադրող սարքերի կատարելագործումը նպաստեց կինոնկարահանման նոր գեղարվեստական հնարքներ ստեղծելուն: 1896թ.-ին առաջին անգամ կիրառվեց մոնտաժը: Այն կիրառվեց ֆրանսիացի ռեժիսոր Ժորժ Մելյեսի «Փրկություն գետի մեջից» ֆիլմում: Այս ռեժիսորն էր, որ առաջին անգամ կիրառեց նկարահանումներ՝ օգտագործելով կրկնակի էքսպոզիցիա և այլ հնարքներ (օրինակ՝ տարբեր մասշտաբների պատկերների համատեղում):
20-րդ դարի սկզբին ֆիլմերի տևողությունը հասցվեց 15-20 րոպեի (200-300 մետր օգտակար ժապավեն): Դրան զուգահեռ փոփոխություններ էին կրում ռեժիսուրայի և դերասանական խաղի չափանիշները: Սկսեցին ձևավորվել կինեմատոգրաֆի ժանրերը:
Մեծ կինոն իր բոլոր իրավունքներով Հայաստան մուտք գործեց 1925թ.-ին, երբ հարևան մի քանի երկրներում զգալի մասնագիտական հաջողությունների ու նվաճումների հասնելուց հետո, ընդունելով իշխանությունների հրավերը 1923-ին Երևանում մշտական բնակություն հաստատեց հայկական կինոյի հիմնադիրը՝ Համո Բեկնազարյանը: Նույն թվականին նա հիմնեց «Հայֆիլմ» կինոստուդիան, իսկ արդեն 1926թ.-ին նկարահանեց հայկական առաջին գեղարվեստական կինոնկարը՝ Նամուսը:
Այդ նույն թվականներին համաշխարհային կինոն կատարեց ևս մեկ տեխնոլոգիական մեծ առաջընթաց: Սկսվեցին գունավոր պատկերաշար ստանալու առաջին փորձերը, գրանցվել այդ ուղղությամբ առաջին լուրջ ձեռքբերումները:
Առաջին լիամետրաժ գունավոր ֆիլմը նկարահանվել է 1935թ.-ին, ԱՄՆ-ում: «Բեքի Շարպ» վերնագրով այդ ֆիլմի ռեժիսորն է 20-րդ դարի խոշոր կինեմատոգրաֆիստներից մեկը՝ Ռուբեն Մամուլյանը:
.jpg)
