Մեկը մյուսի հետ վարվելու վախթանգովյան մշակույթը կամ բնությունը ինչ-որ նոր բան է նախապատրաստում01.29.2014
(Հատվածներ Մոսկվայի Վախթանգովի անվան պետական ակադեմիական թատրոնի գեղարվեստականն ղեկավար Ռիմաս Տումինասի «Տեատրալ» հանդեսին տված հարցազրույցից)
- Ասացեք խնդրեմ, ինչ պետք է անի ռեժիսորը, որպեսզի պահպանի հանձնարարված բարձրության սահմանանիշը:
- Ես դրա մասին չեմ մտածել: Սակայն գաղտնիքը, թերևս, այն է, որ դու զգում ես նոր աշխարհներ բացելու ծարավ: Եթե վերցնես «Քեռի Վանյան» կամ «Եվգենի Օնեգինը», ապա ես այդ բեմադրությունները չեմ համարում ինչ-որ մի հատուկ բան: Պարզապես ես հեղինակի հետ մնում եմ մենակ և մխրճվում եմ ստեղծագործության մեջ, զրուցում եմ նրա հետ: Ինձ հետաքրքիր է ոչ մի բանի հետ չնմանվող նրա աշխարհը:
Մի ժամանակ ռեժիսորները հիվանդացել էին «ինքնաարտահայտմամբ»: Մեզ ասել են. «Արտահայտիր քեզ»: Սակայն ես դա ճիշտ չեմ համարում: Դու արտահայտիր հեղինակին, ժամանակը, նրա մթնոլորտը: Պարզաբանիր, թե ինչպես գոյություն ունեն մարդիկ նրա ըմբռնմամբ: Բայց դրա հետ միասին պետք է մտածել ժամանակակից չափանիշներով ՝ ինքդ պիտի բացահայտես ստեղծագործությունը: Եվ շատ բան այդտեղ պետք է կառուցվի դերասանի նկատմամբ վստահության վրա: Միայն նրանց մտածելակերպից էլ կախված է հաջողությունը:
- …. Դուք խաղացանկից միանգամից հանել եք 6 ներկայացում (Վախտանգովի անվան թատրոնում իր գործունեությունը Տումինասը այսպիսի քայլով է սկսել – խմբ.) Դժվարությա՞մբ կատարեցիք այդ քայլը:
- Ոչ, ես դրան հումորով էի վերաբերում: Չէ՞ որ կյանքը շարունակվում է: Մենք չենք հանում ներկայացումներ, այլ ճանապարհ ենք հարթում նոր բեմադրությունների համար, նոր կյանքի համար… Իհարկե դերասանները, ռեժիսորները գալիս էին իմ մոտ, խնդրում վերանայել որոշումս: Սակայն այդպիսի դեպքերում միշտ հիշում եմ մի պատմություն, որը տեղի է ունեցել Ցիոլկովսկու հետ: Զոհվել էր նրա որդին, եղավ հուղարկավորություն, սակայն վերադառնալով գերեզմանից տուն, Ցիոլկովսկին գնաց իր արհեստանոց և սկսեց ներշնչանքով աշխատել:
Վշտից մահվան դուռը հասած կինը մտնում է նրա աշխատասենյակ. «Ինչպե՞ս ես կարողանում դու աշխատել հուղարկավորությունից հետո, դեռ մի բան էլ՝ չթաքցնելով հաճույքդ»: Բայց Ցիոլկովսկին կնոջը պատասխանում է «Իսկ ինչու՞ ընկնեմ վշտի գիրկը: Չէ՞ որ ես չեմ հուղարկավորել որդուս, այլ նրան բաց եմ թողել տիեզերք՝ հավերժական ճամփորդության: Նա մեր հետ է, նա մեր կողքին է, երկնքում»: Այդպես է նաև ներկայացումը՝ չի հանվում, չի մահանում: Այն ապրում է դերասանների ու հանդիսատեսների հիշողության մեջ: Այն մեր հետ է, ինչ-որ տեղ՝ երկնքում: Դրանից այն դառնում է ավելի լավը, շատ ավելի, քան երկրի վրա էր:
- …Կա՞ վախթանգովյան թատրոնում որևէ ներկայացում, որը Դուք կրում եք Ձեր մեջ ողջ կյանքում:
- Մի ժամանակ թվում էր, որ դա «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ն է: Բայց, երբ մի քանի տարի առաջ որոշեցի այն վերականգնել, ես հասկացա, որ սխալ եմ գործում, չէ՞ որ ներկայացման մեջ հսկայական դեր են կատարում դիմակները: Իսկ այդ ժամանակ այնպիսի զորեղ դիմակներ, որնք կարող էին հավասարվել Ուլյանովին, Գրիցենկոյին, Յակովլևին, Զորինին, թատրոնում չգտնվեցին: Ես կես տարի տարբերակներ էի փնտրում, խորհրդակցեցի Բորիսովի ու Լանավոյի հետ, սակայն, ի վերջո, հասկացա, որ փրկության համար խաբեություն եմ կատարում: Այսօր այլ ժամանակաշրջան է, այդ պատճառով դժբախտության ներզգացողությունը, որ այնքան հզոր ձևով քողածածկված է «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ում, չի հնչի:
- Իսկ Խորհրդային ժամանակներում հնչու՞մ էր:
- Այո, ընդ-որում և 1922թ.-ին, երբ տեղի ունեցավ պրեմիերան, և 1963թ.-ին, երբ ներկայացումը վերականգնեցին: Այդ դժբախտությունը ապրում էր վախթանգովցիների կողքին: Այդ իսկ պատճառով «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ը մենք կվերականգնենք, երբ կզգանք դժբատություն, անհանգստություն: Դա կլինի բոլորովին այլ հեքիաթ՝ ողբերգական, կոշտ, առանց գթասրտության…
- Քանի որ Դուք խոսեցիք դժբախտությունների մասին. Ձեր կարծիքով ունի՞ ժամանակակից ռուսական թատրոնը դժբախտություն: Ո՞րն է նրա արմատը:
- Դժբախտությունն այն է, որ մենք ռեժիսորներս, դերասաններս շատ ենք ցանկանում դուր գալ հանդիսատեսին և հաճախ ազնիվ չենք լինում նյութի ընտրության հարցում: Կեղծում ենք, խաղում ենք՝ մեզ ստիպելով, իբր թե եկեք, նոր ներկայացում բեմադրենք, հակառակ դեպքում մեզ կմեղադրեն հնաոճ լինելու մեջ: Կամ բեմադրենք՝ հաշվարկը կառուցելով երիտասարդների վրա, թե չէ, հասկանում եք, մեկ էլ տեսաք նրանք փախան դեպ այլ թատրոններ: Այդպես մտածել չի կարելի: Թատրոնը ջահելությանը չպետք է սատարի և ոչ էլ ժամանակակից դրամային, այլ ստեղծագործական որոնմանը, հենց այն «նոր աշխարհների» բացահայտմանը: Ապրիր հնարավորինս ազնիվ, մի կորցրա ցավի և խղճահարության զգացողությունը, այդ ժամանակ դու ճշմարիտ կլինես ինքդ քո առաջ, ուրեմն ճշմարիտ կլինես նաև քո հանդիսատեսի առաջ: Եվ պետք չէ մտածել տարիքի մասին՝ ստեղծագործական գործընթացը նույն կերպ կարող է գրավել և բեմի մեծերին, և երիտասարդներին: Չէ՞ որ մեր մասնագիտության մեջ աստղ կարելի է դառնալ նաև 95 տարեկան հասակում:
- Դուք, անշուշտ, նկատի ունեք Գալինա Կոնովալովային, ով փայլուն խաղում է ձեր մի քանի ներկայացումներում:
- Այո: Ընդ որում, թատրոնի տոմսավաճառներն ասում են, որ նրա համար հայտնվել են բազմաթիվ երկրպագուներ: Նրանք նախօրոք տոմս են գնում նրա մասնակցությամբ ներկայացումների համար: Եվ ես մտածում եմ, այդ ինչպե՞ս է, մարդը 1938 թ.-ից թատրոնում է, այդ ամբողջ ժամանակաշրջանում հավատում , աշխատում, հույսեր է ունենում և, ի վերջո, դառնում է իսկական աստղ: Հիմա Գալինա Լվովնան կատակում է, երիտասարդ դերասաններին ասում է. «Ինչու ՞ եք այդքան ապրումների մեջ ընկնում՝ իբր թե տեսեք, ես արդեն 30 տարեկան եմ իսկ դերասանական կարիերաս չի ստացվել: Տեր իմ աստված, աստղ կարելի է դառնալ նաև 95 տարեկանում: Դուք դեռ շատ ժամանակ ունեք: Այնպես որ ապրեք, հավատացեք»: Նա հումորի անհավանական մեծ զգացում ունի : (Նշենք, որ Գալինա Կոնովալովան «Տեատրալ» ժուռնալում վարում է առանձին սյունակ- խմբ.)
- Իսկ Դուք անմիջապե՞ս բացահայտեցիք նրա տաղանդը:
- Այո: Զգացի միանգամից: Իսկ քանի որ նախկինում նրան միայն ոչ մեծ դերեր էին վստահել, ինձ հետաքրքիր թվաց նրան մասշտաբային դերի մեջ բացահայտելու խնդիրը: Ընդհանրապես իմ համար թե հոգեկան և թե ստեղծագործական հաղթանակի գլխավոր չափանիշը դերասանի պոտենցիալը բացելն է, մարդուն նոր բարձունքների բարձրացնելն է: Իսկ դա նրա կյանքը երջանիկ է դարձնում:
- Պատմականորեն այնպես է դասավորվել, որ վախթանգովականները գնահատել են երկիծանքը: Դա եղել է շատ ներկայացումների կարևոր մի գիծը: Իսկ երբ Դուք գլխավորեցիք թատրոնը, զգացի՞ք, որ կոլեկտիվում պահպանվում է երկիծանքը:
- Պահպանվում է: Դա էլ յուրօրինակ թատերախմբին հնարավորություն ընձեռեց չթառամել, մնալ ուժեղ և ժամանակակից: Եվ հետո, Վախթանգովի թատրոնում շատ ինտելեգենտ մթնոլորտ է տիրում: Այն վեր է բարձրացնում յուրաքանչյուրին, ով գալիս է այդ կոլեկտիվ, ազատում անկուլտուրականությունից, մոլեռանդությունից ու կոպտությունից: Այստեղ կյանքը երանգավորված է հումորով և խելքով…
- Դուք, որպես գեղարվեստական ղեկավար, փորձու՞մ եք դրան ինչ որ կերպ օժանդակել:
- Օժանդակել կարելի է միայն սեփական կյանքով, սեփական վարքով: Ես, օրինակ, երբեք չեմ նախապատրաստում անեկդոտներ կամ «գեղեցիկ արտահայտություններ», բայց թատրոնում անպայման բարևում եմ յուրաքանչյուր հերթապահի, քանի որ նրանց համարում եմ շատ կարևոր մարդ, և այդ նրանք զգում են: Ի դեպ, դա նույնպես վախթանգովյան մշակույթ է, թե ինչպես պետք է վերաբերվել մեկը մյուսին: Դա կյանքի դպրոց է, դա բարքի դպրոց է:
- Վերջին ժամանակներս շատ են խոսում խաղացանկային թատրոնի ճգնաժամի մասին:
- Դա հավերժական ճգնաժամ է: Ես, ինչ ծնվել եմ, անընդհատ լսում եմ. «Ճգնաժամ, ճգնաժամ, ճգնաժամ»: Տարի չի եղել, որ այդ բառը չարտաբերվի: Բայց ներկա ճգնաժամը ինչ պատճառով պատահեց: Հեռացան մեծ ռեժիսորներ՝ Էֆրոսը, Տովստոնոգովը, Գոնչարովը, Եֆրեմովը, Ֆոմենկոն, հեռացավ «Տագանկայից» Յուրի Պետրովիչ Լյուբիմովը… Եվ առաջացավ դատարկ տարածություն, որտեղ իմ ստեղծագործությամբ հայտնվեցի ես և շատերը իմ նկատմամբ ուշադրություն դարձրին: Ես չգիտեմ, կհնչեի ես այսքան բարձր, եթե աշխատեի Էֆրոսի, Տովստոնոգովի, Գոնչարովի ժամանակաշրջանում… Չգիտեմ, կասկածում եմ: Բայց հիմա ես կարծես պարտավորված եմ զգում անել ամեն ինչ, որպեսզի չմոռանան այն ավանդույթները, որոնք հիմնել են իմ ուսուցիչները: Պետք է վերադառնալ նրանց դպրոցին, քաղհանել աճած մացառները, արթնացնել դերասանական հավատը և առավոտից մինչև ուշ գիշեր լինել թատրոնում: Ի դեպ, ռուսական պատմության մեջ նման փուլ եղել է. ողբերգականորեն շուտ մահացավ Վախթանգովը, սպանեցին Մեյերհոլդին, դուրս քշեցին Թաիրովին և անցավ ոչ մեկ տասնամյակ, մինչ կհայտնվեր ռեժիսորների հաջորդ սերունդը… Իսկ հիմա ընդմիջում է ձևավորվել, բնությունը նույնպես ինչ-որ նոր, հետաքրքիր բան է նախապատրաստում: Իսկ առայժմ երևացել եմ ես, որովհետև ինչ-որ բան ղողանջել է անսպասելի բարձր:
- Այդ կապակցությամբ առանձնակի հաճելի է այն, որ Ձեր ներկայացումների մասին ջերմությամբ է արտահայտվել Յուրի Լյուբիմովը:
- Իմ համար դա բարձր գովեստ է: Թեև այստեղ խոսքն այլ բանի մասին է: Ես մի առիթով ոչ թե գլուխ գովացի, այլ նրանով հպարտացա, որ կա այդպիսի մարդ՝ իսկական զորավար: Իհարկե, նա ամենապարզ բնավորությունը չունի, բայց չեմ դադարում զարմանալ կյանքի, զինվորի այն ուժով, որ կա նրա մեջ: Երբ ուսանող է, նրա մոտ՝ թատրոնում, պրակտիկա անցա և հասկացա, որ, եթե ռեժիսորը ցանկանում է մնալ ժամանակակից, պետք է ուշադիր հետև նորություններին, քաղաքական խորամանկ խաղերին և դրանք դարձնի իր ներկայացումների թեմաներ: Գլխավորը ապրածդ ժամանակաշրջանի շնչառությունը զգալն է, իմանալը օրվա պատկերը: Եվ այդ ժամանակ, ինքն իրեն ներկայացման մեջ կդիպչես ցավոտ վերքին: Քանի որ ներկա ժամանակաշրջանը ամբողջությամբ քո մտքերում է, քո ջղերում է, քո հույսերի և ուրախությունների մեջ է:
(Հատվածներ Մոսկվայի Վախթանգովի անվան պետական ակադեմիական թատրոնի գեղարվեստականն ղեկավար Ռիմաս Տումինասի «Տեատրալ» հանդեսին տված հարցազրույցից)
- Ասացեք խնդրեմ, ինչ պետք է անի ռեժիսորը, որպեսզի պահպանի հանձնարարված բարձրության սահմանանիշը:
- Ես դրա մասին չեմ մտածել: Սակայն գաղտնիքը, թերևս, այն է, որ դու զգում ես նոր աշխարհներ բացելու ծարավ: Եթե վերցնես «Քեռի Վանյան» կամ «Եվգենի Օնեգինը», ապա ես այդ բեմադրությունները չեմ համարում ինչ-որ մի հատուկ բան: Պարզապես ես հեղինակի հետ մնում եմ մենակ և մխրճվում եմ ստեղծագործության մեջ, զրուցում եմ նրա հետ: Ինձ հետաքրքիր է ոչ մի բանի հետ չնմանվող նրա աշխարհը:
Մի ժամանակ ռեժիսորները հիվանդացել էին «ինքնաարտահայտմամբ»: Մեզ ասել են. «Արտահայտիր քեզ»: Սակայն ես դա ճիշտ չեմ համարում: Դու արտահայտիր հեղինակին, ժամանակը, նրա մթնոլորտը: Պարզաբանիր, թե ինչպես գոյություն ունեն մարդիկ նրա ըմբռնմամբ: Բայց դրա հետ միասին պետք է մտածել ժամանակակից չափանիշներով ՝ ինքդ պիտի բացահայտես ստեղծագործությունը: Եվ շատ բան այդտեղ պետք է կառուցվի դերասանի նկատմամբ վստահության վրա: Միայն նրանց մտածելակերպից էլ կախված է հաջողությունը:
- …. Դուք խաղացանկից միանգամից հանել եք 6 ներկայացում (Վախտանգովի անվան թատրոնում իր գործունեությունը Տումինասը այսպիսի քայլով է սկսել – խմբ.) Դժվարությա՞մբ կատարեցիք այդ քայլը:
- Ոչ, ես դրան հումորով էի վերաբերում: Չէ՞ որ կյանքը շարունակվում է: Մենք չենք հանում ներկայացումներ, այլ ճանապարհ ենք հարթում նոր բեմադրությունների համար, նոր կյանքի համար… Իհարկե դերասանները, ռեժիսորները գալիս էին իմ մոտ, խնդրում վերանայել որոշումս: Սակայն այդպիսի դեպքերում միշտ հիշում եմ մի պատմություն, որը տեղի է ունեցել Ցիոլկովսկու հետ: Զոհվել էր նրա որդին, եղավ հուղարկավորություն, սակայն վերադառնալով գերեզմանից տուն, Ցիոլկովսկին գնաց իր արհեստանոց և սկսեց ներշնչանքով աշխատել:
Վշտից մահվան դուռը հասած կինը մտնում է նրա աշխատասենյակ. «Ինչպե՞ս ես կարողանում դու աշխատել հուղարկավորությունից հետո, դեռ մի բան էլ՝ չթաքցնելով հաճույքդ»: Բայց Ցիոլկովսկին կնոջը պատասխանում է «Իսկ ինչու՞ ընկնեմ վշտի գիրկը: Չէ՞ որ ես չեմ հուղարկավորել որդուս, այլ նրան բաց եմ թողել տիեզերք՝ հավերժական ճամփորդության: Նա մեր հետ է, նա մեր կողքին է, երկնքում»: Այդպես է նաև ներկայացումը՝ չի հանվում, չի մահանում: Այն ապրում է դերասանների ու հանդիսատեսների հիշողության մեջ: Այն մեր հետ է, ինչ-որ տեղ՝ երկնքում: Դրանից այն դառնում է ավելի լավը, շատ ավելի, քան երկրի վրա էր:
- …Կա՞ վախթանգովյան թատրոնում որևէ ներկայացում, որը Դուք կրում եք Ձեր մեջ ողջ կյանքում:
- Մի ժամանակ թվում էր, որ դա «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ն է: Բայց, երբ մի քանի տարի առաջ որոշեցի այն վերականգնել, ես հասկացա, որ սխալ եմ գործում, չէ՞ որ ներկայացման մեջ հսկայական դեր են կատարում դիմակները: Իսկ այդ ժամանակ այնպիսի զորեղ դիմակներ, որնք կարող էին հավասարվել Ուլյանովին, Գրիցենկոյին, Յակովլևին, Զորինին, թատրոնում չգտնվեցին: Ես կես տարի տարբերակներ էի փնտրում, խորհրդակցեցի Բորիսովի ու Լանավոյի հետ, սակայն, ի վերջո, հասկացա, որ փրկության համար խաբեություն եմ կատարում: Այսօր այլ ժամանակաշրջան է, այդ պատճառով դժբախտության ներզգացողությունը, որ այնքան հզոր ձևով քողածածկված է «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ում, չի հնչի:
- Իսկ Խորհրդային ժամանակներում հնչու՞մ էր:
- Այո, ընդ-որում և 1922թ.-ին, երբ տեղի ունեցավ պրեմիերան, և 1963թ.-ին, երբ ներկայացումը վերականգնեցին: Այդ դժբախտությունը ապրում էր վախթանգովցիների կողքին: Այդ իսկ պատճառով «Արքայադուստր Տուրանդոտ»-ը մենք կվերականգնենք, երբ կզգանք դժբատություն, անհանգստություն: Դա կլինի բոլորովին այլ հեքիաթ՝ ողբերգական, կոշտ, առանց գթասրտության…
- Քանի որ Դուք խոսեցիք դժբախտությունների մասին. Ձեր կարծիքով ունի՞ ժամանակակից ռուսական թատրոնը դժբախտություն: Ո՞րն է նրա արմատը:
- Դժբախտությունն այն է, որ մենք ռեժիսորներս, դերասաններս շատ ենք ցանկանում դուր գալ հանդիսատեսին և հաճախ ազնիվ չենք լինում նյութի ընտրության հարցում: Կեղծում ենք, խաղում ենք՝ մեզ ստիպելով, իբր թե եկեք, նոր ներկայացում բեմադրենք, հակառակ դեպքում մեզ կմեղադրեն հնաոճ լինելու մեջ: Կամ բեմադրենք՝ հաշվարկը կառուցելով երիտասարդների վրա, թե չէ, հասկանում եք, մեկ էլ տեսաք նրանք փախան դեպ այլ թատրոններ: Այդպես մտածել չի կարելի: Թատրոնը ջահելությանը չպետք է սատարի և ոչ էլ ժամանակակից դրամային, այլ ստեղծագործական որոնմանը, հենց այն «նոր աշխարհների» բացահայտմանը: Ապրիր հնարավորինս ազնիվ, մի կորցրա ցավի և խղճահարության զգացողությունը, այդ ժամանակ դու ճշմարիտ կլինես ինքդ քո առաջ, ուրեմն ճշմարիտ կլինես նաև քո հանդիսատեսի առաջ: Եվ պետք չէ մտածել տարիքի մասին՝ ստեղծագործական գործընթացը նույն կերպ կարող է գրավել և բեմի մեծերին, և երիտասարդներին: Չէ՞ որ մեր մասնագիտության մեջ աստղ կարելի է դառնալ նաև 95 տարեկան հասակում:
- Դուք, անշուշտ, նկատի ունեք Գալինա Կոնովալովային, ով փայլուն խաղում է ձեր մի քանի ներկայացումներում:
- Այո: Ընդ որում, թատրոնի տոմսավաճառներն ասում են, որ նրա համար հայտնվել են բազմաթիվ երկրպագուներ: Նրանք նախօրոք տոմս են գնում նրա մասնակցությամբ ներկայացումների համար: Եվ ես մտածում եմ, այդ ինչպե՞ս է, մարդը 1938 թ.-ից թատրոնում է, այդ ամբողջ ժամանակաշրջանում հավատում , աշխատում, հույսեր է ունենում և, ի վերջո, դառնում է իսկական աստղ: Հիմա Գալինա Լվովնան կատակում է, երիտասարդ դերասաններին ասում է. «Ինչու ՞ եք այդքան ապրումների մեջ ընկնում՝ իբր թե տեսեք, ես արդեն 30 տարեկան եմ իսկ դերասանական կարիերաս չի ստացվել: Տեր իմ աստված, աստղ կարելի է դառնալ նաև 95 տարեկանում: Դուք դեռ շատ ժամանակ ունեք: Այնպես որ ապրեք, հավատացեք»: Նա հումորի անհավանական մեծ զգացում ունի : (Նշենք, որ Գալինա Կոնովալովան «Տեատրալ» ժուռնալում վարում է առանձին սյունակ- խմբ.)
- Իսկ Դուք անմիջապե՞ս բացահայտեցիք նրա տաղանդը:
- Այո: Զգացի միանգամից: Իսկ քանի որ նախկինում նրան միայն ոչ մեծ դերեր էին վստահել, ինձ հետաքրքիր թվաց նրան մասշտաբային դերի մեջ բացահայտելու խնդիրը: Ընդհանրապես իմ համար թե հոգեկան և թե ստեղծագործական հաղթանակի գլխավոր չափանիշը դերասանի պոտենցիալը բացելն է, մարդուն նոր բարձունքների բարձրացնելն է: Իսկ դա նրա կյանքը երջանիկ է դարձնում:
- Պատմականորեն այնպես է դասավորվել, որ վախթանգովականները գնահատել են երկիծանքը: Դա եղել է շատ ներկայացումների կարևոր մի գիծը: Իսկ երբ Դուք գլխավորեցիք թատրոնը, զգացի՞ք, որ կոլեկտիվում պահպանվում է երկիծանքը:
- Պահպանվում է: Դա էլ յուրօրինակ թատերախմբին հնարավորություն ընձեռեց չթառամել, մնալ ուժեղ և ժամանակակից: Եվ հետո, Վախթանգովի թատրոնում շատ ինտելեգենտ մթնոլորտ է տիրում: Այն վեր է բարձրացնում յուրաքանչյուրին, ով գալիս է այդ կոլեկտիվ, ազատում անկուլտուրականությունից, մոլեռանդությունից ու կոպտությունից: Այստեղ կյանքը երանգավորված է հումորով և խելքով…
- Դուք, որպես գեղարվեստական ղեկավար, փորձու՞մ եք դրան ինչ որ կերպ օժանդակել:
- Օժանդակել կարելի է միայն սեփական կյանքով, սեփական վարքով: Ես, օրինակ, երբեք չեմ նախապատրաստում անեկդոտներ կամ «գեղեցիկ արտահայտություններ», բայց թատրոնում անպայման բարևում եմ յուրաքանչյուր հերթապահի, քանի որ նրանց համարում եմ շատ կարևոր մարդ, և այդ նրանք զգում են: Ի դեպ, դա նույնպես վախթանգովյան մշակույթ է, թե ինչպես պետք է վերաբերվել մեկը մյուսին: Դա կյանքի դպրոց է, դա բարքի դպրոց է:
- Վերջին ժամանակներս շատ են խոսում խաղացանկային թատրոնի ճգնաժամի մասին:
- Դա հավերժական ճգնաժամ է: Ես, ինչ ծնվել եմ, անընդհատ լսում եմ. «Ճգնաժամ, ճգնաժամ, ճգնաժամ»: Տարի չի եղել, որ այդ բառը չարտաբերվի: Բայց ներկա ճգնաժամը ինչ պատճառով պատահեց: Հեռացան մեծ ռեժիսորներ՝ Էֆրոսը, Տովստոնոգովը, Գոնչարովը, Եֆրեմովը, Ֆոմենկոն, հեռացավ «Տագանկայից» Յուրի Պետրովիչ Լյուբիմովը… Եվ առաջացավ դատարկ տարածություն, որտեղ իմ ստեղծագործությամբ հայտնվեցի ես և շատերը իմ նկատմամբ ուշադրություն դարձրին: Ես չգիտեմ, կհնչեի ես այսքան բարձր, եթե աշխատեի Էֆրոսի, Տովստոնոգովի, Գոնչարովի ժամանակաշրջանում… Չգիտեմ, կասկածում եմ: Բայց հիմա ես կարծես պարտավորված եմ զգում անել ամեն ինչ, որպեսզի չմոռանան այն ավանդույթները, որոնք հիմնել են իմ ուսուցիչները: Պետք է վերադառնալ նրանց դպրոցին, քաղհանել աճած մացառները, արթնացնել դերասանական հավատը և առավոտից մինչև ուշ գիշեր լինել թատրոնում: Ի դեպ, ռուսական պատմության մեջ նման փուլ եղել է. ողբերգականորեն շուտ մահացավ Վախթանգովը, սպանեցին Մեյերհոլդին, դուրս քշեցին Թաիրովին և անցավ ոչ մեկ տասնամյակ, մինչ կհայտնվեր ռեժիսորների հաջորդ սերունդը… Իսկ հիմա ընդմիջում է ձևավորվել, բնությունը նույնպես ինչ-որ նոր, հետաքրքիր բան է նախապատրաստում: Իսկ առայժմ երևացել եմ ես, որովհետև ինչ-որ բան ղողանջել է անսպասելի բարձր:
- Այդ կապակցությամբ առանձնակի հաճելի է այն, որ Ձեր ներկայացումների մասին ջերմությամբ է արտահայտվել Յուրի Լյուբիմովը:
- Իմ համար դա բարձր գովեստ է: Թեև այստեղ խոսքն այլ բանի մասին է: Ես մի առիթով ոչ թե գլուխ գովացի, այլ նրանով հպարտացա, որ կա այդպիսի մարդ՝ իսկական զորավար: Իհարկե, նա ամենապարզ բնավորությունը չունի, բայց չեմ դադարում զարմանալ կյանքի, զինվորի այն ուժով, որ կա նրա մեջ: Երբ ուսանող է, նրա մոտ՝ թատրոնում, պրակտիկա անցա և հասկացա, որ, եթե ռեժիսորը ցանկանում է մնալ ժամանակակից, պետք է ուշադիր հետև նորություններին, քաղաքական խորամանկ խաղերին և դրանք դարձնի իր ներկայացումների թեմաներ: Գլխավորը ապրածդ ժամանակաշրջանի շնչառությունը զգալն է, իմանալը օրվա պատկերը: Եվ այդ ժամանակ, ինքն իրեն ներկայացման մեջ կդիպչես ցավոտ վերքին: Քանի որ ներկա ժամանակաշրջանը ամբողջությամբ քո մտքերում է, քո ջղերում է, քո հույսերի և ուրախությունների մեջ է:
